พระประวัติและพระราชวงศ์สัมพันธ์

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
ทรงเป็นพระโอรสใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕
กับ เจ้าจอมมารดาโหมด ป.จ.
ประสูติเมื่อวันที่ ๑๙ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๒๓
และสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ ๑๙ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๖๖
สิริพระชนมายุ ๔๒ พรรษา

พระองค์ทรงได้รับการอบรมอย่างใกล้ชิดในพระบรมมหาราชวังตั้งแต่เยาว์วัย
ทรงมีพระปรีชาสามารถด้านการทหารและศาสตร์วิทยาการสมัยใหม่เป็นอย่างยิ่ง
ต่อมาเมื่อมีพระชนมายุครบ ๑๓ พรรษา ได้เสด็จไปศึกษาวิชาการทหารเรือที่ประเทศอังกฤษ
ทรงศึกษาทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติในราชนาวีอังกฤษ จนได้รับยกย่องในความเฉลียวฉลาดและความขยันหมั่นเพียร

เมื่อเสด็จนิวัติกลับประเทศไทย พระองค์ได้เข้ารับราชการใน กรมทหารเรือ
และทรงปฏิบัติหน้าที่ด้วยพระวิริยะอุตสาหะตลอดพระชนม์ชีพ
ทรงอุทิศพระสติปัญญาและกำลังพระวรกาย เพื่อวางรากฐานการพัฒนากองทัพเรือไทยให้มั่นคงถาวร

พระชายา

พระองค์ทรงมีพระชายาและหม่อมในราชสกุลหลายพระองค์ อันเป็นที่เคารพรักในราชสำนัก ได้แก่

• พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์

• หม่อมกิม อาภากร ณ อยุธยา

• หม่อมแฉล้ม อาภากร ณ อยุธยา

• หม่อมเมี้ยน อาภากร ณ อยุธยา

• หม่อมช้อย อาภากร ณ อยุธยา

• หม่อมแจ่ม อาภากร ณ อยุธยา

พระบุตร

พระองค์ทรงมีพระบุตรและโอรสธิดาหลายพระองค์ ซึ่งล้วนเป็นผู้มีความรู้ความสามารถและได้ประกอบคุณงามความดีสืบสกุล อาภากร ณ อยุธยา ได้แก่

• หม่อมเจ้าเกียรติอาภากร

• จารุพัตรา ศุภชลาศัย

• ศิริมาบังอร เหรียญสุวรรณ

• พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา

• หม่อมเจ้าสมรบำเทอง อาภากร

• เริงจิตรแจรง อาภากร

• หม่อมเจ้าดำแคงฤทธิ์ อาภากร

• หม่อมเจ้าครรชิตพล อาภากร

• หม่อมเจ้ารังษิยากร อาภากร

• หม่อมเจ้าสุคนธ์จรุง อาภากร

• หม่อมเจ้ารุจยากร อาภากร

พระโอรสธิดาทุกพระองค์ล้วนสืบทอดพระปณิธานแห่งความจงรักภักดี ความกล้าหาญ และความเสียสละเพื่อประเทศชาติ ดุจเดียวกับพระบิดา

พระจริยวัตรและคุณธรรม

พระองค์ทรงดำเนินชีวิตอย่างสมถะ เรียบง่าย และใกล้ชิดประชาชน
แม้ทรงเป็นพระราชโอรสแห่งรัชกาลที่ ๕ แต่ไม่ทรงถือพระองค์
ทรงลงเรือ ฝึกทหาร ออกตรวจราชการ และเสวยอาหารเช่นเดียวกับทหารเรือชั้นผู้น้อย

จิตวิญญาณของพระองค์จึงไม่เพียงเป็น “นายทหารเอก” เท่านั้น
แต่ยังเป็น “พ่อของลูกทหารเรือไทย”
และ “ข้าราชการต้นแบบแห่งความดีงาม” ที่สืบต่อความจงรักภักดีต่อแผ่นดินมาจนถึงปัจจุบัน

เสด็จเตี่ย ดวงใจแห่งกองทัพเรือไทย

ในประวัติศาสตร์ชาติไทย มีพระบรมวงศ์เพียงไม่กี่พระองค์ที่ทรงได้รับความรักอย่างลึกซึ้งจากทั้งทหารและประชาชน
หนึ่งในนั้นคือ “พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์”
พระโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับหม่อมเจ้าหญิงโสภาคนารีรัตน์
ผู้ทรงอุทิศพระวรกายและพระปัญญาทั้งสิ้นเพื่อความเจริญมั่นคงของราชนาวีไทย

พระประวัติการศึกษา

ทรงสำเร็จการศึกษาด้านการทหารเรือจากประเทศอังกฤษ
และทรงได้รับการยอมรับว่าเป็นนายทหารสยามที่มีความรู้ความสามารถเทียบเท่านายทหารชั้นผู้ใหญ่ของยุโรปในขณะนั้น

เมื่อเสด็จนิวัติกลับสยาม พระองค์ทรงเข้ารับราชการในกรมทหารเรือ
และทรงตั้งพระทัยแน่วแน่ที่จะพัฒนากองทัพเรือให้ทัดเทียมอารยประเทศ
ด้วยพระปณิธานว่า

“ทหารเรือไทยต้องมีเกียรติ ศักดิ์ศรี และศรัทธาในหน้าที่เหนือสิ่งอื่นใด”

พระกรณียกิจสำคัญ

1. ผู้วางรากฐานการศึกษาและระเบียบวินัยทหารเรือไทย

พระองค์ทรงเป็นผู้ก่อตั้ง โรงเรียนนายเรือ ซึ่งถือเป็นสถาบันผลิตนายทหารเรือแห่งแรกของประเทศ
โดยทรงวางหลักสูตรการเรียนการสอนให้มีทั้งวิชาทางเรือ วิทยาศาสตร์ และคุณธรรมทางจิตใจ
ทรงเน้นว่า “ผู้บังคับบัญชา ต้องเป็นผู้ที่ลูกน้องรัก ไม่ใช่กลัว”
หลักการนี้กลายเป็นหัวใจของการฝึกทหารเรือไทยมาจนถึงปัจจุบัน

2. ผู้ปฏิรูปกองทัพเรือให้ทันสมัย

พระองค์ทรงนำเทคโนโลยีและยุทธวิธีทางเรือจากอังกฤษมาประยุกต์ใช้ในกองทัพสยาม
ทรงวางระบบเรือรบ การสื่อสารทางทะเล และการฝึกซ้อมรบแบบสากล
ซึ่งถือเป็นรากฐานของยุทธศาสตร์กองทัพเรือไทยยุคใหม่

3. พระเมตตาธรรมและความเป็นกันเอง

สิ่งที่ประชาชนรักพระองค์ไม่ใช่เพียงเพราะความเก่งกล้าในวิชาทหาร
แต่เพราะ “พระเมตตา” ที่ทรงมีต่อทุกผู้คน
พระองค์ทรงช่วยเหลือประชาชนด้วยพระหัตถ์ของพระองค์เอง
ทรงรักษาโรค แจกจ่ายยา และสอนวิชาแพทย์แผนไทยให้แก่ผู้ที่เดือดร้อน
จนเป็นที่รู้จักในพระนาม “หมอพร”
ซึ่งสะท้อนถึงจิตวิญญาณของข้าราชการผู้มีเมตตาธรรมอย่างแท้จริง

4. การเสียสละเพื่อแผ่นดิน

พระองค์ทรงปฏิบัติราชการอย่างไม่เห็นแก่ความเหน็ดเหนื่อย
เสด็จออกตรวจราชการเรือรบและหน่วยฝึกในทุกสภาพอากาศ
ทรงร่วมฝึกกับลูกเรืออย่างไม่ถือพระองค์
จนได้รับความเคารพรักจากทหารเรือทั้งประเทศ

พระเกียรติคุณและการยกย่อง

ด้วยพระกรณียกิจอันยิ่งใหญ่ พระองค์ได้รับการถวายพระสมัญญาเป็น
“พระบิดาแห่งกองทัพเรือไทย”  และทุกวันที่ 19 ธันวาคมของทุกปี
กองทัพเรือจะจัดพิธีถวายราชสักการะ เพื่อรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์

พระองค์สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 19 พฤษภาคม พุทธศักราช 2466 สิริพระชนมายุ 42 พรรษา
แต่พระนาม “เสด็จเตี่ย กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์” ยังคงสถิตอยู่ในหัวใจของประชาชนตลอดกาล

“เสด็จเตี่ย” มิได้ทรงสอนเพียงการรบในทะเล
แต่ทรงสอนให้ลูกทหารเรือรู้จัก “ต่อสู้กับความทุกข์และอวิชชาในใจตนเอง”
พระองค์ทรงเป็นแบบอย่างแห่ง “ข้าราชการที่รับใช้ประชาชนด้วยหัวใจ”
ชื่อของพระองค์จึงเป็นอมตะในประวัติศาสตร์แห่งแผ่นดินไทย

พระชายาและเจ้าของเรือน

เรือนหลังนี้เดิมเป็นของ หม่อมเมี้ยน อาภากร ณ อยุธยา พระชายาในกรมหลวงชุมพรฯ
ผู้เป็นสตรีกุลสยามที่เปี่ยมด้วยความจงรักภักดีและอ่อนโยนดุจผ้าแพรแห่งความทรงจำ
เรือนหมอพรจึงเปรียบเสมือนสถานที่ซึ่งสะท้อนความรัก ความอบอุ่น และพระเมตตา
ที่พระองค์ทรงมีต่อครอบครัวและประชาชน

สถาปัตยกรรมและศิลปะแห่งยุค

ตัวเรือนเป็น เรือนไม้สองชั้น สร้างด้วยศิลปกรรมแบบ นีโอ–คลาสสิก (Neo-Classic)
แต่ได้รับการปรับให้เข้ากับภูมิอากาศในเขตร้อนของสยาม
หลังคาทรงสูงปีกนกป้องกันฝนแดด หน้าต่างบานไม้กว้างเปิดรับลม
ลวดลายฉลุไม้ละเอียดอ่อน บ่งบอกถึงความประณีตของช่างในยุคปลายรัชกาลที่ ๕

สถาปัตยกรรมลักษณะนี้นิยมอย่างมากในหมู่ ขุนนาง คหบดี และชนชั้นกลางชาวสยาม
เพราะเป็นการผสมผสานระหว่างความหรูหราตะวันตกกับเสน่ห์อ่อนช้อยแบบไทย
เรือนหมอพรจึงเป็นตัวแทนของยุคแห่งการเปลี่ยนผ่านจาก “สยามเก่า” สู่อารยประเทศอย่างงดงาม

การอนุรักษ์และเรื่องราวต่อมา

ในปี พุทธศักราช ๒๔๗๙ กรมอาชีวศึกษา ได้ขอซื้อที่ดินพร้อมบ้านเรือนไม้สองหลัง
จาก หม่อมเมี้ยน อาภากร ณ อยุธยา และ หม่อมเจ้ารุจยากร อาภากร
เพื่อใช้เป็นพื้นที่ขยายโรงเรียนพณิชยการพระนครในเวลานั้น

ต่อมาบ้านอีกหลังได้ถูกรื้อถอนไป เหลือเพียงเรือนหลังนี้เพียงหลังเดียว
จึงได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิดโดย มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร ศูนย์พณิชยการพระนคร
และได้กลายเป็น “เรือนประวัติศาสตร์” ที่ชาวพณิชยการพระนครทุกยุคสมัยภาคภูมิใจ

เรือนหลังนี้จึงเสมือน สัญลักษณ์แห่งพระเมตตา
ที่สะท้อนพระจริยวัตรเรียบง่าย อ่อนโยน แต่ทรงพลังแห่งความดี
ผู้คนจึงเรียกขานด้วยความรักว่า “เรือนหมอพร”  เรือนแห่งพระผู้รักษาและผู้ให้

มรดกทางวัฒนธรรมและความทรงจำ

วันนี้ “เรือนหมอพร” ได้รับการบูรณะให้คงสภาพดั้งเดิม
เพื่อใช้เป็นสถานที่รำลึกถึงพระเกียรติคุณแห่งเสด็จเตี่ย
รวมทั้งเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านสถาปัตยกรรมและศิลปวัฒนธรรมของชาติ
เรือนไม้สีฟ้าอ่อนหลังคาแดงสด ยังคงยืนหยัดอย่างสง่างามท่ามกลางความเจริญของกรุง
ราวกับจะกล่าวกับผู้คนทุกยุคสมัยว่า